Hücresel Dolgu Sistemi
Hücresel Dolgu Sistemi Nedir?
Hücresel Dolgu Sistemi günümüzde sıklıkla karşılaştığımız teknolojik inşaat malzemelerinden biridir. Özel katkılı yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) malzemeden imal edilmektedir. Toprak tutucu hücresel dolgu sistemi, bir farklı ismi ile zemin hücresi Geocell (geo web) bal peteği şeklinde, üç boyutlu hücrelerden oluşan, erozyon kontrolü, zemin güçlendirme ve zemin ıslahı malzemesidir. Geocell üç boyutlu geogrid olarak da adlandırılmaktadır.
Piyasada HDS, Hücresel Dolgu Sistemleri, Geohücre, Geoweb, Toprak tutucu gibi farklı isimlerle adlandırılmaktadır. Yük taşıyıcı hücresel strüktür, Şev stabilizasyon hücresi, Çim hücresi gibi isimler de sıklıkla kullanılmaktadır. Bununla birlikte, malzemenin dünya çapında genel ismi Geo (zemin) ve Cell (hücre) kelimelerinin birleşimi olan Geocell, yani zemin hücresi olarak geçmektedir. Kullanılan bir farklı isim de hücresel sıkıştırma sistemidir. İngilizce Cellular Confinement System olarak geçen malzeme Türkçe’ de “Hücresel Dolgu Sistemi” olarak isimlendirilmektedir.
Geocell sistemi üstün üç boyutlu kuşatma etkisi ile zeminin su veya rüzgar nedeniyle kaybedilmesini engeller. HDS Hücresel dolgu malzemesinin delikli olması doğal drenaj yapısı sağlar. Bu da dolgu malzemesinin hidrolik akışlar nedeniyle zarar görmesini önler. Zayıf zeminlerde zemin güçlendirme (stabilizasyon) ve şevlerde (yamaçlarda), kıyı koruma sistemlerinde, kanallarda (hidrolik yapılarda) erozyon kontrolü için hızlı, ekonomik ve dayanıklı çözümler sunar.
Özel katkılı yüksek yoğunluklu polietilen (HDPE) malzemeden imal edilmiş Hücresel Dolgu Sistemi Türkiye Cumhuriyeti Karayolları Genel Müdürlüğü 2013 yılı karayolu teknik şartnamesi kısım 258’ de aşağıdaki şekilde tanımlanmaktadır;
Tanım: Bu kısım yarma ve dolgu şevlerinde, köprü yaklaşım dolgularında erozyonu önlemek, zemini yerinde tutmak, dayanma yapısı inşasında, taban zemini iyileştirilmesinde, zayıf zeminlerde yük taşıma kapasitesinin artırılmasında, yükün eşit şekilde dağıtılmasında, kanal ve dere kenarlarında koruma amaçlı olarak uygulanacak Hücresel Dolgu Sistemi yapımını kapsar.
Hücresel Dolgu Nasıl Üretilir?
Geocell zemin hücresi dünya standartlarında, uluslararası normlara uygun olarak birinci sınıf polimerlerden üretilmektedir. Hücresel dolgu sistemi U.V katkılı HDPE şeritlerin ultrasonik ses sistemi ile yapıştırılması ile imal edilmektedir. Bu şeritlerin yapıştırılma aralığı malzemenin kaynak mesafesi olarak adlandırılmaktadır. Bununla birlikte şerit yükseklikleri hücresel dolgu yüksekliği olarak ifade edilmektedir.
Toprak tutucu geo web hızlı drenaj ve hücre içerisindeki dolgu malzemesinin kolay sıkışabilmesi amacı ile delikli (perfore) ve pürüzlü yüzeyli şeritlerden imal edilmektedir. Ayrıca karayolları 2013 yılı teknik şartnamesinde belirtildiği üzere malzeme tanımı aşağıdaki şekilde verilmektedir;
Malzemeler: Hücresel dolgu sistemi yüksek yoğunluklu polietilenden (HDPE), polimer, poliamid, polyester, polipropilen vb. malzemelerden üretilebilecektir. Hücresel dolgu malzemesi yan yüzeyi drenaj sağlaması ve dolgu malzemesinin yanal sıkışabilmesi amacı ile perfore yapıda (delikli) olacaktır.
Malzeme, ISO 9001 kalite kontrol sistemine sahip üreticiler tarafından sağlanmalıdır. Böylelikle EN 13251’e uygun CE belgesine sahip olmalıdır. Hücresel dolgu sistemi eleman rulosu üzerinde ürün ismi, boyutları, imal tarihi ve rulo numarası bulunacaktır.
Hücresel Dolgu Kullanım Amacı
Geocell uygulama sahasına akordeon şeklinde balyalar halinde gelir. Ancak malzeme gerdirilerek açıldığında, birbirine bağlı şeritler, küçük esnek duvarlı yapılar oluşturur. Hücresel dolgu istenen dolgu malzemesi ile doldurulup sıkıştırıldıklarında, üç boyutlu sağlam yapılar meydana getirir. Böylelikle zemine çekme mukavemeti sağlayarak dolgu malzemesinin yapısal ve işlevsel özelliklerini iyileştirir.
Hücresel dolgu dünya genelinde yol zeminlerinin güçlendirilmesi (stabilizasyonu), zayıf zeminlerde oturmaların azaltılması, zemin ıslah projeleri, dik şevlerde doğal bitki örtüsü oluşturma gibi alanlarda sıklıkla kullanılmaktadır. Ayrıca kıyı koruma yapıları, istinat duvarları, kanal ve göletlerin şevlerinde dolgu malzemesinin ve geomembran korunması uygulamaları da öne çıkmaktadır. Bununla birlikte gölet ve baraj gövdelerinde geomembran koruma gibi birçok alanda da sıklıkla tercih edilmektedir.
Sonuç olarak petek şeklindeki üç boyutlu hücresel zemin sistemi iki ana işlev sunar;
Zayıf Zemin Güçlendirme Sistemi
Bunlardan ilki malzemenin ana kullanım alanı olan zayıf zeminlerde temel desteği ve zemin ıslahıdır. Geocell uygulama esnasında, akordeon şeklinde kullanım sahasına gelir. Fakat hücresel sistem açıldığında birbirine bağlı şeritler, küçük esnek duvarlı yapılar oluştur. Malzeme istenen dolgu malzemesi ile doldurulup sıkıştırıldığında, üç boyutlu sağlam bir yapı meydana getirir. Böylece zemine çekme dayanımı sağlayarak dolgu malzemesinin yapısal ve işlevsel özelliklerini iyileştirir. Bal peteği görünümünde olan hücresel dolgu sistemleri, karayollarında ve demiryollarında taşıyıcı platform teşkil etmek ve zeminin taşıma kapasitesini arttırmak amaçlı kullanılmaktadır.
Hücresel Zemin Muhafaza Sistemi
Üç boyutlu petek yapıdaki toprak tutucu zemin hücresinin ikinci ve en çok kullanılan işlevi ise hücresel dolgu muhafaza sistemidir. Geocell iç dolgu malzemesini hücreler içerisinde küçük saksılar şeklinde muhafaza eder. Böylece dolgu malzemesinin su ve rüzgar gibi etkenler nedeniyle kaybedilmesini engeller. Hücresel dolgu malzemesinin genel kullanım amacı eğimli şev yüzeylerinde, kanal ve dere kenarlarında toprak tutucu olarak çalışarak yüzeydeki toprağın su ve rüzgar erozyonu nedeni ile kaybını engellemektir. Ayrıca geocell sistemi açık kanallarda, üç boyutlu kuşatma etkisi ile zeminin akış erozyonu nedeniyle kaybedilmesini engeller.
Hücresel Dolgu Kullanımının Faydaları
Zemin Güçlendirme ve Koruma
Hızlı Uygulanır
Dayanıklıdır
Hücresel Dolgu Sistemi Tanımı
İngilizcede Cellular Confinement System olarak geçen malzeme Türkçe’ ye “Hücresel Dolgu Sistemi” olarak geçmiştir. Bununla birlikte, malzemenin genel ismi Geocell’ dir. Fakat ülkemizde Geohücre, Geoweb, HDS, yük taşıyıcı hücresel strüktür, şev stabilizasyon hücresi, çim hücresi gibi isimlerle adlandırılmaktadır. Şartnamelerde kafa karıştırma amacı ile toprak tutucu geo web, hücresel sıkıştırma sistemi, hücresel strüktür gibi isimlerle de tanımlanmaktadır. Lakin burada dikkat edilmesi gereken şey ise tüm bu terimlerin aynı malzemeyi, yani hücresel dolgu sistemini tarif ediyor olmasıdır.
Hücresel dolgu sistemleri hücre göz açıklığını belirleyen kaynak açıklıkları ve hücre yüksekliklerine göre isimlendirilmektedir. Ülkemizde kullanılan geocell malzemelerinin kaynak açıklıkları da şartnamelerde tanımlanmaktadır. Bu mesafeler 330 mm, 356 mm, 445 mm, 660 mm gibi rakamlarla verilmektedir. Ayrıca hücresel dolgu sistemi malzemesi temininde kaynak mesafesi haricinde hücre yüksekliğinin de belirtilmesi gerekmektedir.
Örnek olarak 330 mm kaynak açıklığına sahip, 150 mm yüksekliğinde bir malzeme GW330-150 şeklinde ifade edilmektedir. Bununla birlikte farklı üreticiler malzemenin özelliklerini tarif ederken farklı parametreler kullanabilmektedir.
Ülkemizde Çin ve Avrupa menşeili birçok Geocell markası vardır. Ne yazık ki düşük kalitede hammaddelerden üretilen, standartlar dışında hücresel dolgu malzemeleri de mevcuttur. Düşük kalitede üretilmiş bu malzemeler ya uygulama esnasında ya da uygulamadan kısa bir süre içinde kopmakta, parçalanmakta ve önemli güvenlik riskleri doğurmaktadır. Bu nedenle hücresel dolgu malzemesi seçiminde dikkat edilmesi gereklidir. Malzeme ve üretimin CE ve ISO standartlarında olması gereklidir. Hücresel dolgu sisteminin dünya standartlarında, kalite hammaddeden üretilmiş olması gerekir.